Onderwijs flexibel organiseren met ict en technologie: mogelijkheden en uitdagingen

Generatieve AI door de ogen van onderwijshervormer Paulo Freire

Hoe kunnen we de invloed van generatieve AI op het onderwijs begrijpen wanneer we die bekijken door de bril van de Paulo Freire, een van de belangrijkste onderwijshervormers van de 20e eeuw? Freire benadrukte het belang van dialoog en het bestrijden van sociale ongelijkheid in het onderwijs. Remco Pijpers van Kennisnet praat hierover met Wilfred Rubens, expert op het gebied van technologie en onderwijs. Volgens Rubens dringt generatieve AI door in vrijwel alle lagen van het onderwijs. Hij ziet een grote potentie in toepassingen die persoonlijke leertrajecten mogelijk maken en innovatieve experimenten ondersteunen. “De impact van generatieve AI is potentieel net zo groot als de introductie van het internet in de jaren negentig”, stelt hij. “Voor leerlingen met leerproblemen biedt AI kansen, bijvoorbeeld door teksten te vereenvoudigen of alternatieve manieren van leren aan te bieden.” Het gemak waarmee AI creatieve en praktische processen kan ondersteunen, noemt Rubens zelfs “transformatief”. Technologie niet neutraal Tegelijkertijd roept deze technologie belangrijke vragen op over de waarden die erin besloten liggen. Freire, auteur van Pedagogie van de onderdrukten, stelde …

Privacy van leerlingen in tijden van Magister, Somtoday en Instagram

Hoe combineren we verantwoordelijkheid voor kinderen met respect voor hun behoefte aan privacy? Daarover gaat Remco Pijpers van Kennisnet in gesprek met pedagoog Bas Levering. "Onderwijs is altijd geneigd tot toezicht. We willen de vorderingen van leerlingen kennen, dus controleren we. Maar het gaat er ook om dat we leerlingen de gelegenheid geven om een eigen ruimte te ontwikkelen, zodat ze als volwassene een eigen verantwoordelijkheid kunnen waarmaken.”  Samen met Max van Manen schreef Levering in de jaren negentig Klein geheim: intimiteit, privacy en ontwikkeling van identiteit. In de grotendeels nog analoge wereld boden zij een vooruitziende blik op de ontwikkeling van identiteit in relatie tot privacy en intimiteit. Levering reflecteert op hoe deze inzichten zich verhouden tot een wereld waarin smartphones, digitale monitoring en sociale media de leefwereld van kinderen diepgaand beïnvloeden. Over sociale media en digitale monitoring zegt hij dat deze technologieën vaak worden gezien als een neutraal middel dat communicatie vergroot, maar deze platforms hebben juist een verstorend effect.   Het gesprek draait om wat hij ‘de pedagogische paradox’ noemt, de spanning tussen twee…

Joris Vlieghe - Wat een leraar een leraar maakt

“De leraar moet meer betrokken worden in het vormgeven van digitale onderwijsomgevingen.” Dat zegt wijsgerig pedagoog Joris Vlieghe in deze podcast met Kennisnet-adviseur Remco Pijpers over wat een leraar tot leraar maakt in een digitale context.  Vlieghe is sinds 2018 verbonden aan de onderzoekseenheid Educatie, Cultuur en Samenleving van de Katholieke Universiteit in het Belgische Leuven. Daar geeft hij onderwijs en doet hij onderzoek op het gebied van de wijsgerige pedagogiek. Zijn onderzoek heeft onder meer betrekking op de impact van digitalisering op de toekomst van de school, de figuur van de leerkracht en de betekenis van educatieve praktijken in het licht van digitalisering. Onlangs is van Joris Vlieghe een nieuw boek verschenen, met de titel Wat een leraar tot leraar maakt.    Vlieghe gaat in het gesprek in op onder meer het belang van vormende taak van de leraar, juist nu ook digitale technologie leren op verschillende manieren mogelijk maakt. "Leren is niet uniek voor mensen; ook dieren en machines kunnen leren", aldus Vlieghe. "Neem bijvoorbeeld een intelligente stofzuiger. Deze leert efficiënter door een kamer te navigeren naarmate hij vaker tegen obst…

Tweede Kamerlid Barbara Kathmann pleit voor merkenvrij onderwijs

Kamerlid Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) wil onderzoeken of er betaalbare, op publieke waarden gedreven applicaties voor het onderwijs gerealiseerd kunnen worden, omdat ze vindt dat de afhankelijkheid van bigtech-bedrijven nu te groot is. Ze gaat hierover in gesprek met Kennisnet-directeur Larissa Zegveld en Manel van Kessel, onderwijskundig projectadviseur.  Kathmann maakt sinds 2021 deel uit van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Daarvoor was zij wethouder Economie, Wijken, Participatie en Digitaal bij de gemeente Rotterdam. Op 17 mei 2023 diende zij de motie Verwerking en bescherming persoonsgegevens in om te onderzoeken of er betaalbare op publieke waarden gedreven alternatieve applicaties voor het onderwijs gerealiseerd kunnen worden. De urgentie is hoog en volgens Kathmann is dit het moment om nog in te grijpen. “We moeten terug naar de menselijke maat binnen de digitalisering van het Nederlandse onderwijs en daarvoor zijn investeringen vanuit de politiek hard nodig.”  De onderwerpen die in deze podcast aan bod komen zijn investeringen in applicaties van Nederlandse en Europese makelij (als tegenhanger van bigtech), autonomie van het onderwijs en profess…

Gert Biesta en zijn pleidooi voor de school als vrijplaats (2)

Hoe kijkt Gert Biesta aan tegen de digitaliseringstrend in het onderwijs? In twee nieuwe afleveringen van de podcastserie ‘Onder pedagogen’ gaan we met hem in gesprek. De aanleiding voor dit gesprek is zijn nieuwste publicatie De school als vrijplaats, waarin hij pleit voor de school als een plek waar leerlingen zich in de luwte kunnen ontwikkelen en geïnspireerd kunnen raken. Biesta is hoogleraar Public Education in Ierland en hoogleraar Educational Theory and Pedagogy in Schotland. Hij is een van de bekendste pedagogen van Nederland en heeft tal van publicaties op zijn naam staan. De ‘drieslag van Biesta’ – kwalificatie, socialisatie, subjectificatie als de doeldomeinen van het onderwijs – is nog steeds populair. Momenteel is hij ook lid van de Onderwijsraad. Kennisnet-adviseur Remco Pijpers vraagt aan Biesta wat hij precies bedoelt met de school als vrijplaats en welke relatie hij ziet met de digitaliseringstrend in de maatschappij. In deze tweede aflevering gaat hij onder meer in op de vraag waarom in het onderwijs zoveel nadruk ligt op 'dingen leren'. https://verus.nl/download-publicatie-de-school-als-vrijplaats

Gert Biesta en zijn pleidooi voor de school als vrijplaats (1)

Hoe kijkt Gert Biesta aan tegen de digitaliseringstrend in het onderwijs? In twee nieuwe afleveringen van de podcastserie ‘Onder pedagogen’ gaan we met hem in gesprek. De aanleiding voor dit gesprek is zijn nieuwste publicatie De school als vrijplaats, waarin hij pleit voor de school als een plek waar leerlingen zich in de luwte kunnen ontwikkelen en geïnspireerd kunnen raken. Biesta is hoogleraar Public Education in Ierland en hoogleraar Educational Theory and Pedagogy in Schotland. Hij is een van de bekendste pedagogen van Nederland en heeft tal van publicaties op zijn naam staan. De ‘drieslag van Biesta’ – kwalificatie, socialisatie, subjectificatie als de doeldomeinen van het onderwijs – is nog steeds populair. Momenteel is hij ook lid van de Onderwijsraad. Kennisnet-adviseur Remco Pijpers vraagt aan Biesta wat hij precies bedoelt met de school als vrijplaats en welke relatie hij ziet met de digitaliseringstrend in de maatschappij. En wat is de reden voor Biesta om afscheid te nemen van Twitter / X? https://verus.nl/download-publicatie-de-school-als-vrijplaats

Tweede Kamerlid Hind Dekker-Abdulaziz (D66) over de toenemende invloed van AI

Digitale waardigheid in het onderwijs

Welke invloed hebben toepassingen zoals ChatGPT of bigtechbedrijven op het onderwijs, de leraren en de leerlingen of studenten? Tot wat voor gesprekken dwingen de recente technologische ontwikkelingen ons?  Remco Pijpers (Kennisnet) en Corno Vromans (SURF) gaan in gesprek met filosoof Hans Schnitzler.

Tweede Kamerlid René Peters (CDA) over digitalisering en het gebruik van smartphones in het klaslokaal

De maatschappelijke discussie over een mogelijk verbod op smartphones in de klas neemt toe, en ook in de Tweede Kamer krijgt het onderwerp meer aandacht. In deze podcast praten Kennisnet-directeur Larissa Zegveld en interviewer Manel van Kessel met René Peters over zijn kijk op dit vraagstuk.

Digitale geletterdheid en de leraar – wat vindt de vakbond?

Digitale geletterdheid wordt een vast onderdeel van het curriculum. SLO is begonnen kerndoelen te ontwikkelen. Maar met kerndoelen alleen zijn we er nog niet. Alle leraren zullen digitaal geletterd moeten worden. We vroegen Jelmer Evers, vicevoorzitter van de Algemene Onderwijsbond, welke perspectieven hij ziet.   In deze podcast, waarin Evers spreekt met Larissa Zegveld en Remco Pijpers van Kennisnet, geeft hij zes adviezen: drie voor scholen en drie voor de sector.  Hoe verder met digitale geletterdheid en docentprofessionalisering?   Adviezen voor scholen:  Maak geen apart vak van digitale geletterdheid, maar integreer het in andere vakken. Zorg intern voor kwaliteit; huur geen externe capaciteit in.  Maak zelf tijd en ruimte voor digitale geletterdheid; speel lestijd vrij.  Adviezen voor de sector:   Maak van digitale geletterdheid geen examenvak.  Betrek de beroepsgroep op een slimme manier bij de nieuwe kerndoelen.  Maak structurele afspraken over tijd, ruimte en zeggenschap. 

Welke rol kunnen scholen zelf spelen bij het slim inzetten van intelligente technologie?

Welke kansen en risico’s biedt de inzet van intelligente technologie in het onderwijs? In deze podcast, een coproductie van SURF en Kennisnet, spreken we met twee mensen van de Onderwijsraad, die verantwoordelijk zijn voor de verkenning ‘Inzet van intelligente technologie’.   De Onderwijsraad heeft de resultaten van de verkenning ‘Inzet van intelligente technologie’ eind september gepubliceerd. In deze podcast praten we door met raadsadviseur Hein Broekkamp en raadslid Susan te Pas, twee opstellers van de publicatie.   Intelligente technologie (artificial intelligence) heeft een toegevoegde waarde voor het onderwijs, maar alleen als de technologie slim en verantwoord wordt ingezet. Dat vraagt een actieve rol van iedereen in het onderwijs – leraren, schoolleiders en bestuurders. Ook de overheid heeft hierin een belangrijke rol te vervullen.   Wat bedoelt de Onderwijsraad met intelligente technologie en hoe ziet de raad die actieve rol precies? De inzet van intelligente technologie is complex. Welke complexiteit ziet de Onderwijsraad en hoe kan het onderwijs daarmee omgaan?  Jongeren over intelligente technologie SURF en Kennisnet spraken ook met twee leden van de JongerenOnderwijs…

Khalid Boudou: ‘In de digitale wereld zijn we allemaal migranten’

Remco Pijpers gaat in deze podcast in gesprek met schrijver Khalid Boudou, die geregeld lesgeeft op vmbo’s en mbo’s. Ze spreken over hoe de digitaliserende wereld doorwerkt in de klaslokalen en op welke manier scholen daarop kunnen inspelen.  Veel leerlingen en studenten kennen Khalid Boudou als schrijver van de verfilmde boeken Het Schnitzelparadijs (2001) en Pizzamaffia en de jeugdromans Alles of niets en Iedereen krijgt klappen. In deze podcast vertelt hij waarom verhalen en literatuur zo belangrijk zijn in het onderwijs.  Pijpers en Boudou behandelen de volgende vragen:   Scholen worstelen met al met afleiding van de laptop of smartphone. Hoe kunnen leraren ruimte creëren voor lezen en dat verbinden aan de digitale wereld?  Hoe kunnen leraren omgaan met influencers en hun invloed in de klas? Wat te doen als bijvoorbeeld jongens weglopen met de omstreden Andrew Tate?  Hoe kunnen scholen omgaan met thema's waar spanning op zit; discriminatie op de arbeidsmarkt of integratie? 

Kennisnet-podcast met Tweede Kamer-lid El Yassini (VVD) over kansengelijkheid en ict in het onderwijs

Hoe kijkt VVD-politicus Zohair El Yassini aan tegen kansengelijkheid en veilige ict in het onderwijs? In deze podcast praten directeur Larissa Zegveld van Kennisnet en interviewer Remco Pijpers, ook van Kennisnet, daar met hem over.   De hoofdvragen in de podcast zijn:  Hoe zorgen we ervoor dat er veilig wordt omgegaan met ict in het onderwijs?   Hoe hangen kansengelijkheid en ict in het onderwijs met elkaar samen?   Wat is daarvoor nodig vanuit de politiek/overheid, vanuit Kennisnet en vanuit scholen?   Ook werd hem een uitspraak van de overleden Apple-oprichter Steve Jobs voorgelegd. Die zei ooit: “Sometimes when you innovate, you make mistakes. It is best to admit them quickly, and get on with improving your other innovations.” De vraag aan Yassini luidde: bij welke digitale innovaties in het onderwijs zijn er fouten gemaakt, of, iets zachter gezegd, welke digitale innovaties zijn minder geslaagd en welke vindt u veelbelovend en moeten we op doorpakken? 

Rudy van Belkom - Alive and Clicking: jongeren en digitale participatie

Technologie biedt tal van mogelijkheden om burgers bij de democratie te betrekken. Daarbij kunnen we, meer dan we nu doen, leren van jongeren en hoe zij met technologie omgaan. Laat het onderwijs daar zijn voordeel mee doen. Dat stelt Rudy van Belkom in deze podcast. Daarin gaat hij in gesprek met Larissa Zegveld en Remco Pijpers van Kennisnet.   Rudy van Belkom is directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek en auteur van het boek Alive and Clicking - Er is hoop voor de democratie.  Van Belkom is vooral bekend van de Technologie Kieswijzer, een speciale stemhulp over techgerelateerde onderwerpen als privacy en nepnieuws. Via deze stemhulp kunnen kiezers informatie krijgen over hoe politieke partijen aankijken tegen bijvoorbeeld big tech.   Alive and Clicking gaat over hoe technologie de democratie kan versterken. Van Belkom is hoopvol omdat hij vertrouwen heeft in jongeren en hun manier van omgaan met technologie. Wat kan het onderwijs doen om jongeren sterker te maken?   In deze podcast gaan we in op de volgende vragen:   Wat stemt Van Belkom hoopvol als hij kijkt naar jongeren en hun digitale participatie? Waar kunnen we van leren?   Hoe kan het onderwijs daarop inspel…

Cybersecurity in het onderwijs - een gesprek met Brenno de Winter

We gebruiken meer en meer digitale middelen in het onderwijs en daarmee wordt ook het onderwijs kwetsbaarder voor cybercriminaliteit. DDoS-aanvallen zijn voor de meeste scholen geen onbekend begrip meer. Maar cybercriminaliteit raakt het onderwijs ook op andere manieren. In deze podcast gaan Larrissa Zegveld en Remco Pijpers van Kennisnet hierover in gesprek met cyberexpert Brenno de Winter. Hoe kwetsbaar zijn de ict-systemen van het onderwijs? Hoe goed zijn Nederlandse scholen op een cyberaanval voorbereid? Wat voor werk heeft het onderwijs te verrichten op het gebied van cybersecurity? Dit zijn de vragen die aan bod komen in deze aflevering van de Kennisnet-podcast. Over Brenno de Winter Brenno de Winter werd bekend als ict-onderzoeksjournalist en ethisch hacker. Hij is nu Chief Security & Privacy Operations bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Technologie en autonomie in het onderwijs - een gesprek met Miriam Rasch

Hoe kunnen we vanuit publieke waarden invulling geven aan technologie in het onderwijs, in plaats van dat de technologie (of beter gezegd: de bedrijven achter deze technologie)?  Hoe blijft het onderwijs autonoom? Dat is een groot vraagstuk, abstract ook, waar Kennisnet en SURF samen de tanden in zetten. In deze podcast gaan Remco Pijpers van Kennisnet en Christien Bok van SURF erover in gesprek met filosoof Miriam Rasch.  In de podcast komen 3 paradoxen aan bod - zoals Rasch deze ook beschrijft in haar boek Autonomie. Een zelfhulpgids. Bij elke paradox bespreken we de betekenis voor digitalisering in het onderwijs.  Paradox 1: De techbedrijven ondergraven de autonomie, keuzevrijheid en handelingsvrijheid én prijzen die in één en dezelfde beweging. Paradox 2: Dat wat eerst de essentie van menselijkheid was, is nu de essentie van de techniek. Paradox 3: Persoonlijke autonomie vraagt om collectieve actie. Over Miriam Rasch Miriam Rasch is filosoof en auteur van onder meer Autonomie. Een zelfhulpgids. In haar boek gaat Rasch in op autonomie aan de hand van de 3 bovengenoemde paradoxen.  Meer lezen De WaardenWijzer van Kennisnet en SURF Autonomie. Een zelfhulpgids van Miriam Rasch…

Onderwijs heeft AI-wijsheid nodig - een gesprek met Haroon Sheikh

Welke wijsheid heeft het onderwijs nodig om met artificial intelligence om te gaan? Over die vraag gaan Larissa Zegveld en Remco Pijpers van Kennisnet in gesprek met hoogleraar Haroon Sheikh.  Artificial intelligence (AI) is het vermogen van computers om taken uit te voeren waarvoor mensen hun intelligentie inzetten. Denk aan interacteren met de omgeving, analyseren, redeneren, problemen oplossen en voorspellen. U vindt AI in voice assistants op een smartphone of zelfrijdende auto’s. Ook in het onderwijs rukt AI op, zoals in adaptieve leertechnologie, die leerlingen opdrachten op maat geeft, op basis van de oefeningen die digitaal worden gedaan.   Volgens de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) is 'AI-wijsheid' nodig. Wat wordt daarmee bedoeld? Wie zou daarover moeten beschikken? Haroon Sheikh, werkzaam als bijzonder hoogleraar en als onderzoeker bij de WRR, is medeauteur van Opgave AI. De nieuwe systeemtechnologie. In het rapport concludeert de WRR dat Nederland zich niet goed voorbereidt op de fundamentele verandering die AI zal veroorzaken. Geldt dat ook voor het onderwijs? Waar heeft het onderwijs zich precies op voor te bereiden?

Digitale geletterdheid op school? Weet wat werkt

Wat zegt onderzoek over hoe digitale geletterdheid in het onderwijs kan worden ingebed? We praten er in deze podcast over met Anneke Smits, lector onderwijsinnovatie en ict aan de hogeschool Windesheim in Zwolle. Anneke Smits bekeek in de wetenschappelijke literatuur wat we weten over hoe we digitale geletterdheid effectief kunnen onderwijzen. Vier bruikbare lijnen komen daaruit naar voren:   1. Doe het samen en sluit aan bij het echte leven 2. Doseer het computergebruik 3. Investeer in kennis  4. Zorg voor sterke leraren Lees verder: gesprekstips van Anneke Smits en Remco Pijpers  

Onderwijs flexibel organiseren met ict en technologie: mogelijkheden en uitdagingen

Wat zijn de mogelijkheden en uitdagingen bij het verbeteren van de onderwijskwaliteit met behulp van ict en technologie? Die vraag staat centraal in deze aflevering van de Kennisnet podcast. Onderwijskundig projectadviseur Manel van Kessel gaat in gesprek met Frans Schouwenburg en Nadira Saab. Onze huidige samenleving heeft impact op hoe we het onderwijs kunnen en willen inrichten. Dankzij ict en innovatieve technologie kan onderwijs flexibel worden ingericht, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor het verhogen van de onderwijskwaliteit. Denk aan situaties waarbij technologie taken van de leraar overneemt of ondersteunt. In deze aflevering gaat onderwijskundig projectadviseur Manel van Kessel in gesprek met Frans Schouwenburg en Nadira Saab. Frans Schouwenburg is strategisch adviseur onderwijsvernieuwing met ict bij Kennisnet. Nadira Saab is bijzonder hoogleraar e-didactiek op het interfacultair centrum voor lerarenopleiding, onderwijsontwikkeling en nascholing bij de Universiteit van Leiden. Daarnaast is ze strategisch adviseur onderzoek bij Kennisnet. Vragen die gesteld worden in deze aflevering: Waarom is het relevant dat we kijken naar wat technologie allemaal kan bijdra…

'Digitale transformatie of digitale storm?' - een interview met Larissa Zegveld

De samenleving maakt een digitale transformatie door en die transformatie heeft ook haar impact op het onderwijs. Wat zijn de komende jaren de meest urgente uitdagingen voor de onderwijssector? En aan welke antwoorden kunnen we denken? In deze podcast laat Larissa Zegveld, directeur-bestuurder Kennisnet, haar licht hierop schijnen.   In deze aflevering gaat Remco Pijpers in gesprek met Larissa Zegveld. Aan bod komt onder andere: Stellen we de mens of de samenleving centraal in het ontwerpen van online systemen? Hoe wil Nederland dat er wordt omgegaan met digitalisering in het onderwijs? Big Tech, maar ook Big Overheid: welke data slaan we op om het leren te 'optimaliseren'? Hoe gaan we om met data en welke waarden hechten we daaraan? Mag het dashboard leidend zijn bij het bepalen van de prestaties van een leerling? "Het is misschien een wat ongewoon voorstel om middenin de digitale storm te pleiten voor een time-out, maar het is mijns inziens hard nodig." Sinds september 2021 is Zegveld directeur-bestuurder van Kennisnet. Ze heeft een achtergrond in de publieke sector en is gespecialiseerd in complexe digitale zaken die publieke waarden raken.

'Het internet is stuk' - een interview met Marleen Stikker

'Het internet is stuk', luidt de titel van het boek dat Marleen Stikker publiceerde in 2019. De ondertitel van het boek is hoopgevender: ‘Maar we kunnen het repareren’. In deze aflevering gaat Remco Pijpers met Stikker in gesprek over de trend van technologie en publieke waarden in het onderwijs. Is het onderwijs erop vooruitgegaan wat betreft technologie en publieke waarden? Hoe ziet Stikker het burgerschap in een digitale context? En hoe stellen we leerlingen en studenten in staat het internet eerlijk en inclusief te maken? Marleen Stikker is oprichter, directeur en bestuurder van Waag, een onderzoeksinstelling actief op het kruispunt van kunst, wetenschap en technologie. Vanuit de waarden open, eerlijk en inclusief, onderzoeken Stikker en haar collega’s de sociale en culturele impact van technologie. Haar boek 'Het internet is stuk' deed veel stof opwaaien over de erosie van publieke waarden onder de invloed van machtige techreuzen. De digitale toekomst Zo vindt Stikker dat ook jongeren een stem verdienen in het gesprek over alternatieve oplossingen. “Wij vormen hun digitale wereld,” zegt Stikker. “Hoe eerder ze daaraan mee kunnen bouwen, hoe beter. Ze moeten nu al rele…

Digitale veiligheid: succesvolle interventies

Hoe voorkomen we dat we op een phishing link klikken? Wat is het effect van campagnes en trainingen rondom digitale veiligheid? Wat voor onderzoek is er nog nodig? In deze podcast gaan Larissa Zegveld en Cor Ottens in gesprek met Jan-WIllen Bullée, onderzoeker cybersecurity aan de Universiteit Twente. Jan-Willem Bullée doet onderzoek naar succesvolle interventies rondom digitale veiligheid. Hij stelt vragen als: Waarom hebben we de link al geopend, voor we gaan nadenken? Hoe zorg je ervoor dat mensen niet meer op verkeerde links klikken? Werken campagnes als ‘Hang op, klik weg, bel uw bank’ eigenlijk wel? In deze podcast bespreekt hij de kwetsbaarheden van mensen voor online fraude. Daarnaast deelt hij mooie tips voor kinderen en volwassen, voortkomend uit de eerste resultaten van zijn ondezoek naar cybersecurity en kinderen. Op OnderwijsInzicht op 9 september 2022 (live!) presenteert Jan-Willem Bullée de conclusies van dit nog lopende onderzoek.

Van deepfake tot virtual humans. Wat is echt, wat is nep?

Synthetische media zijn gemaakt of bewerkt door kunstmatige intelligentie-software. Het gaat om een veelheid aan uitingen, zoals virtual humans, Fortnite, Roblox en de Metaverse, maar de bekendste vorm is wel de deepfake. Er zou een nieuwe mediarevolutie gaande zijn. Een voor de hand liggende vraag dient zich aan: wat is nog echt, wat is nep? Hoe dan ook stellen synthetische media het onderwijs voor uitdagingen: Hoe leer je leerlingen bijvoorbeeld nep van echt van te onderscheiden?  Hoe voer je er met leerlingen het goede gesprek over?  Liggen er misschien juist ook mogelijkheden voor scholen?  Daar gaan we in deze podcast met twee mensen over in gesprek.  Sander Duivestein, trendwatcher en mede-auteur van het boek ‘Echt Nep, spelen met de realiteit in tijden van AI, deepfakes en desinformatie.’  Justine Pardoen, specialist mediaopvoeding en mediawijsheid en oprichter van Bureau Jeugd en Media.  Gespreksleider is Remco Pijpers van Kennisnet.

Kansen(on)gelijkheid en adaptieve leertechnologie

Digitale technologie in het onderwijs kan bijdragen aan kansengelijkheid maar die kansengelijkheid juist ook in de weg zitten. Hoe zit dat precies? In deze podcast spreken we dr. Inge Molenaar en prof. dr. Eddie Denessen over de invloed van adaptieve leertechnologie op kansengelijkheid. Dr. Inge Molenaar is universitair hoofddocent Onderwijswetenschappen aan de Radboud Universiteit. Ze geeft leiding aan het Adaptive Learning Lab waarin ze projecten uitvoert die zich enerzijds richten op het gebruik van adaptieve onderwijstechnologieën in het Nederlandse onderwijs en anderzijds nieuwe prototypes ontwikkelt waarin AI een belangrijke rol speelt. Prof. dr. Eddie Denessen is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden en universitair hoofddocent Onderwijswetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Denessen richt zich in zijn onderzoek op kansenongelijkheid in het onderwijs.

Toine Maes met pensioen: 'Werken aan digitalisering is nooit klaar'

Na 20 jaar ict in het onderwijs gaat directeur-bestuurder Toine Maes met pensioen. Programmamanager Manon Geven gaat met hem in gesprek, op zijn laatste werkdag. Hoe kijkt hij terug op zijn tijd bij Kennisnet?

Informatica-onderwijs nieuwe stijl

Twee jaar geleden is het havo- en vwo-eindexamenprogramma voor informatica vernieuwd, met een verfrissend perspectief op informatica-onderwijs. De eerste scholieren hebben voor de zomer van 2021 eindexamen gedaan. We staan in deze podcastaflevering stil bij het vak informatica met 2 gasten: Jos Tolboom van SLO, lid van de commissie die het eindexamenprogramma heeft ontwikkeld en Renske Weeda, docent in Nijmegen en wetenschapper. In deze podcastaflevering gaan we onder andere in op de vragen: Wat is er vernieuwd aan het vak?  Wat maak de inhoud van het vak zo aansprekend?  Hoe kan informatica worden getoetst?  Hoe hebben de havo-scholieren van Weeda gepresteerd? Interviewer: Remco Pijpers van Kennisnet

De leraar en technologie, reflecties van de Denker des Vaderlands

Wat betekent het om leraar te zijn in een tijd waarin het onderwijs in een nieuw licht staat? Het nieuwe licht van intelligente technologie. Kan de filosofie helpen die betekenis scherp te krijgen? In deze podcast gaan we hierover in gesprek met filosoof Paul van Tongeren, Denker des Vaderlands. Eerst meer lezen over Van Tongeren? Lees het interview met hem in dagblad Trouw. 

Digitale geletterdheid in praktijk - inzichten en aanbevelingen

Basisscholen en middelbare scholen hebben ook in coronatijd gewerkt aan digitale geletterdheid en zich daar zelfs positief in ontwikkeld. Tegelijkertijd nam de ongelijkheid in digitale vaardigheden tussen leerlingen toe. Dat zijn enkele conclusies van het Praktijkonderzoek Digitale Geletterdheid van SLO en Kennisnet. In deze podcast spreken we twee mensen die bij het onderzoek betrokken waren: Lydwin van Rooyen van SLO en Nadia Demaret van Kennisnet.  Liever lezen? Het rapport kun je downloaden. 

Technische en kwetsbare professionaliteit

Hoe moet docent-professionalisering er uit zien na de coronacrisis, in tijden van versnelde digitalisering? In deze podcast gaat Remco Pijpers daar met opleidingsdocent Mirjam van Tilburg over in gesprek. Van Tilburg waarschuwt voor een te eenzijdige nadruk op ‘technisch professionalisme’.  Van Tilburg is onderzoeker en docent aan de Master Kunsteducatie van Fontys Hogeschool voor de Kunsten. Ze is opgeleid als docent beeldende kunst en vormgeving en beeldend kunstenaar.  Reflecterend op de crisistijd maakt ze een vergelijking tussen technisch professionalisme en kwetsbaar professionalisme. Het eerste is het rationele, instrumentele, het tweede een professionalisme van onzekerheid, niet-weten. Hoe vind je de balans?  Digitalisering in het onderwijs gaat hoe dan ook door, in volle hevigheid. Met zegeningen en zorgen. Hoe kun je je daartoe als leraar verhouden? “Als we het hebben over professionaliseren, naar welke lat werken we dan toe? Hoe ziet die lat eruit in tijden van digitalisering?”

Per-Ivar Kloen over Seymour Papert

In de serie ‘Onder pedagogen’ gaan we met onderwijsmensen in gesprek over pedagogen en denkers die een inspiratiebron voor hen vormen. In deze podcast praten we met biologieleraar Per-Ivar Kloen over Seymour Papert. Wat kunnen we van Papert leren over de leerling in de digitale samenleving? Seymour Papert, overleden in 2016, was een Amerikaanse wiskundige en psycholoog en werkzaam als hoogleraar aan MIT, Massachusetts Institute of Technology. Hij was pionier in kunstmatige intelligentie en bedenker van de programmeertaal LOGO, de voorloper van Scratch.  Kloen is docent aan De Populier in Den Haag en ook een van de grondleggers van het maakonderwijs in Nederland.   

Zijn we de algoritmes nog wel de baas?

Worden publieke en onderwijswaarden als gelijkheid, menselijkheid en autonomie van leraar en leerling door digitalisering bevorderd? Of worden ze bedreigd? En hoe kunnen we zorgen dat digitalisering de waarden van het onderwijs versterkt in plaats van beperkt? In deze podcast praat Kennisnet-adviseur Erwin Bomas hierover met Rien Spies, onderwijsbestuurder bij stichting Agora: een stichting voor bijzonder primair onderwijs met 24 scholen in de Zaanstreek.

Wat zou Freinet doen met een smartphone?

Wat kunnen we leren van pedagogen die niet meer leven, over de leerling in de digitale samenleving? Dat is het vertrekpunt in de podcast-serie ‘Onder pedagogen’. In deze aflevering praten we met onderwijskundige Jimke Nicolai over Célestin Freinet, een Franse pedagoog, die leefde van 1896 tot 1966.  Freinet vond dat het alledaagse leven van leerlingen centraal moet staan in het onderwijs. Hij introduceerde de drukpers in de school om zijn leerlingen zo de kracht van het geschreven woord te leren inzien en omdat hij enorm hechtte aan de vrijheid van meningsuiting. Wat zou Freinet doen met een smartphone als hij nog geleefd zou hebben? Meer over Jimke Nicolai op zijn website www.levendleren.nl. Meer over Freinet Onderwijs: www.freinetvereniging.eu

Ethische grenzen bij dataondersteund onderwijs

In het onderwijs wordt steeds meer data verzameld. Daar kunnen scholen en mbo-instellingen interessante inzichten uit halen. Bijvoorbeeld welke programma's nu echt bijdragen aan een goed leerresultaat. Of inzicht in welke leerlingen of studenten met bepaalde achtergrondkenmerken (denk aan eerdere schooluitval, sociale omstandigheden of bepaalde demografische gegevens) veel vaker vroegtijdig uitvallen. Met die kennis kan er worden gehandeld. In het belang van de instelling en in het belang van de student. Maar die belangen kunnen tegenstrijdig zijn. Wat een onderwijsinstelling goed kan achten, kan door een student of leerling heel anders worden ervaren. Erwin Bomas van Kennisnet gaat hierover in gesprek met Wim van de Pol, bestuurder bij ROC Noorderpoort, en zijn collega Albert Vlaardingerbroek, programmadirecteur bij ROC Noorderpoort. Deze podcast is een samenwerking tussen saMBO-ict en Kennisnet. 

ROC Friese Poort: omgaan met digitale afleiding en verslaving

Wat doe je als digitalisering je voor dilemma’s stelt? Welke afweging maak je? ROC Friese Poort moest zo’n afweging maken. De MBO-instelling  leert studenten omgaan met digitale afleiding. “Bij het vormen van een digitaal moreel kompas hoort ook dat je denkt aan je gezondheid, dus je smartphone op stil zet als je dat wilt,” aldus Renze Tjoelker, practor digitale weerbaarheid.  Tegelijkertijd stelde de ROC de studenten juist bloot aan digitale afleiding. Meijerink: “Voor de veiligheid van onze systemen vroegen we onze studenten om na het invoeren van hun gebruikersnaam en wachtwoord, de aanmelding te bevestigen op de smartphone. Hiervoor hebben studenten de smartphone nodig. Tijdens de les. Wat is dan belangrijker: de veiligheid van het schoolsysteem, of de rust van de student?” In deze podcast - een samenwerking tussen saMBO-ict en Kennisnet - vertellen Meijerink en Tjoelker welke afweging zij maakten.

Digitaal burgerschap en dataprofiling, gaat dat samen?

ROC van Twente maakt werk van digital burgerschap: studenten leren zich kritisch te verhouden tot digitale technologie, beroepsmatig en in hun persoonlijk leven. Maar welk digitaal voorbeeldgedrag vraagt dat van de mbo-instelling zelf, bijvoorbeeld bij dataprofiling? Hoe kritisch zijn mbo's tegenover het eigen (digitale) handelen?  Remco Pijpers, expert op het gebied van digitale geletterdheid en ethiek bij Kennisnet,  gaat hierover in gesprek met bestuurder Trudy Vos en Laurence Guérin, practor burgerschap. Vos en Guérin vertellen in deze aflevering hoe zij naar balans zoeken. Deze podcast is een samenwerking tussen saMBO-ict en Kennisnet. 

Nieuwe perspectieven voor digitale geletterdheid

Hoe werken scholen in het po en vo op dit moment aan de digitale geletterdheid van leerlingen? Welke ambities hebben zij? Op die vragen proberen SLO en Kennisnet antwoord te krijgen met het Praktijkonderzoek Digitale Geletterdheid. In deze podcast gaan Lydwin van Rooyen (SLO), Nadia Demaret (Kennisnet) en Remco Pijpers (Kenisnet) in op het onderzoek, dat loopt tot en met maart 2021. 

Tech-podcast over verantwoorde benutting van grote cloudplatforms, het belang van gedrag bij technologiegebruik en (on)…

In deze negende tech-podcast bespreekt Michael van Wetering, expert innovatie bij Kennisnet, belangrijke tech-ontwikkelingen uit het nieuws met Hans Pronk, expert internettechnologie. In deze aflevering gaan zij in gesprek over de inrichting van grote cloudplatforms, de menselijke factor in veilig technologiegebruik en storingen in belangrijke systemen. Grote cloudplatforms verantwoord benuttenHoe vergelijkbaar is het aanbod van grote cloudplatforms? We onderscheiden aanbieders van cloudbouwstenen en ‘kant-en-klare’ producten zoals Office 365 of Google’s Gsuite. Op de ‘bouwstenen markt’ is concurrentie zichtbaar onder andere gestimuleerd door GAIA-X, een interessant Europees initiatief, wat houdt dat in? Intussen worden cloud office platforms in Nederland doorgelicht met DPIA’s. Wat behelst zo’n assessment en wat levert dat concreet op? Genoemde bronnen: Meer over DPIA's op aanpak informatiebeveiliging en privacy in het onderwijs EU initiatief GAIA-X AVG conform Microsoft (cloud)producten gebruiken Veiligheid afhankelijker van gedrag dan technologieOnderzoek door de Algemene Rekenkamer wijst uit dat ook bewindslieden voor uitwisseling van vertrouwelijke informatie onveilige apps…

Tech-podcast over democratisch toezicht op technologie, de verantwoordelijkheid van platforms en (zelf)uitlegbare kunst…

In deze achtste tech-podcast bespreekt Michael van Wetering, expert innovatie bij Kennisnet, belangrijke tech-ontwikkelingen uit het nieuws met Hans Pronk, expert internettechnologie. In deze aflevering gaan zij in gesprek over de noodzaak van democratisch toezicht op technologiebedrijven, de verantwoordelijkheid van platformpartijen en (zelf)uitlegbare kunstmatige intelligentie. Democratisch toezicht op technologiebedrijvenDe grote internetplatforms beloofden een democratiserende kracht te zijn voor onze maatschappij. Intussen is duidelijk dat zijzelf nu vaak monopolisten zijn met grensoverstijgende, ongecontroleerde macht. Hoe krijgen we deze technologiebedrijven onder onafhankelijk toezicht? Hoe organiseren we ook hiervoor democratische verantwoording nu onder andere onze zorg en het onderwijs steeds afhankelijker worden van technologie? We bespreken enkele hoopgevende ontwikkelingen in zowel de VS als de EU. Genoemde bronnen: Uit NRC: Technologie democratie (marietje schaake) Ontwikkelingen rond privacy shield, Max Schrems: techbedrijven maken geen aanstalten data in EU op te slaan  Uit MIT technology review: verdergaande EU wetgeving in aantocht, gebruiker eigenaar van zijn…

Hester IJsseling: 'Ict-wijzer worden vraagt om bezinning’

In deze podcast-aflevering gaat Remco Pijpers, strategisch adviseur ethiek bij Kennisnet, in gesprek met Hester IJsseling, lector professionaliseren vanuit het hart en ziel aan de Thomas More Hogeschool in Rotterdam. Hoe kijkt IJsseling aan tegen ‘verbinding’ in een verwarrende tijd zoals de coronacrisis? Een tijd waarin we afstand moeten bewaren en waarin lesgeven via digitale middelen steeds gewoner wordt? Volgens IJsseling is niet alleen ict-bekwaamheid belangrijk, maar ook ict-wijsheid. ‘Leraren hebben ruimte nodig voor bezinning op wat ze in de onderwijspraktijk meemaken. Wat gebeurt er met mij en de leerlingen als ik deze tool inzet? Wat staat daarin op het spel? Wat is daarin mijn verantwoordelijkheid als leraar?’

Tech-podcast over techreuzen, hun invloed op het onderwijs en internationale privacyconflicten

In deze zevende tech-podcast bespreekt Michael van Wetering, expert innovatie bij Kennisnet, opvallende tech-ontwikkelingen uit het nieuws met Hans Pronk, expert internettechnologie. In deze aflevering gaan zij in gesprek over de invloed van grote technologiebedrijven op ons Nederlandse onderwijs, internationale discussies over privacy en de antitrust-hoorzittingen rond de grote Amerikaanse technologiebedrijven. Techreuzen en hun invloed op ons onderwijs In hoeverre beïnvloeden de grote technologiebedrijven met hun producten het onderwijs in Nederlandse scholen? Waar houdt marketing op en bepalen producten hoe onderwijs wordt gegeven? Welke invloed heeft de samenwerking van besturen binnen SIVON op de dynamiek tussen markt en scholen? Het onderwijs zet stappen vooruit in de omgang met technologie en moeten daarin niet onderschat worden. Daarbij is aandacht nodig voor de positie van zowel leerlingen als leraren. Drieluik NRC artikelen: één, twee en drie. Internationale privacyconflicten Welke gevolgen heeft het wegvallen van de Privacy Shield overeenkomst tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten? Geeft dit problemen bij het gebruik van programma’s zoals Gsuite of Office365? E…