De Tussenruimte

4. Samenwerking

Geen enkel systeem verandert als we het bestaande niet durven bevragen. In deze laatste aflevering staat samenwerking centraal. Wat betekent het om elkaar vast te houden als het schuurt? Wat vraagt het om een gesprek vol misverstanden en belangen toch voort te zetten? Zonder ontmoeting, zonder luisteren, en zonder het ongemakkelijke te verdragen, verandert er niets.  We horen hoe Hans Huijbers, Iris Bouwers en Krispijn van den Dries elk op hun manier zoeken naar nieuwe vormen van samenwerking. Hans benadrukt dat duurzame samenwerking begint bij vertrouwen en nabijheid: mensen die elkaar kennen, durven samen meer. Iris pleit voor duidelijkheid en wederzijdse verwachtingen – samenwerking lukt alleen als iedereen weet wat er op het spel staat. Krispijn wijst op de noodzaak om bestaande structuren te doorbreken: alleen dan komt er echt ruimte voor iets nieuws.  Tegelijkertijd bieden kunstenaars een ander perspectief. Henk Wildschut confronteert ons met zijn foto’s van stoppende kalverhouders. Zijn beelden maken zichtbaar hoe we samen leven en werken op hetzelfde terrein zonder elkaar te ontmoeten en te spreken. Femke Herregraven onderzoekt de verborgen structuren achter systemen en …

3. De overheid

Wat als beleid en regels vooral verwarring opleveren in plaats van richting? Deze aflevering gaat over de rol van de overheid. Boeren zien zich geconfronteerd met een steeds complexer web van regels, subsidies, uitzonderingen en deadlines. In plaats van duidelijkheid en vertrouwen, ervaren velen juist onzekerheid en frustratie. Hoe kan het anders?  We onderzoeken gebiedsontwikkeling als alternatief. Een aanpak waarin verschillende partijen – overheid, boeren, burgers – samen werken aan een gedeelde visie. Maar hoe voer je zo’n gesprek op basis van gelijkwaardigheid? Wat vraagt dat van de overheid? En hoe kunnen kunstenaars helpen om ruimte te maken voor dialoog, verbeelding en wederzijds begrip?  Herman Havelaar vertelt hoe een gezamenlijk initiatief van hem en collegaboeren om het stikstofprobleem in Hierden en omgeving op te lossen, alles was wat de provincie verlangde, maar toch door hen van tafel werd geveegd. Hans Huijbers pleit voor een overheid die boeren ruimte geeft in plaats van hen dicht te reguleren. Hij gelooft in gebiedsprocessen waar mensen elkaar kennen, en waar vertrouwen belangrijker is dan afvinklijstjes. Iris Bouwers benoemt het gemis aan lange lijnen en best…

2. De economie

Wat als de markt verandering blokkeert? In deze aflevering onderzoeken we de rol van de economie in de voedselsysteemtransitie. Want boeren die willen verduurzamen, lopen al snel vast in een markt die vooral gericht is op prijs, schaal en rendement. Hoe houd je je bedrijf draaiende als de marges verdwijnen? En hoe verhouden boeren zich tot supermarkten en banken?  We verkennen welke grotere verhalen het economische systeem vormgeven – over efficiëntie, concurrentie en groei – en wat er nodig is om ruimte te maken voor andere waarden: zorg, samenwerking en regeneratie. Boeren zoeken naar nieuwe verdienmodellen, maar ook naar andere machtsverhoudingen. Hoe kantel je de keten? Hoe financier je verandering die niet meteen loont? En wie bepaalt wat waardevol is?  Kunstenaars spelen in deze aflevering een sleutelrol. Denise Harleman laat zien hoe je het surplus in de economie eerlijker kunt verdelen. Hoe je machtsverhoudingen in de markt kunt kantelen. Hanna van Mourik Broekman, theatermaker, onderzoekt hoe je publiek en spelers in beweging krijgt zonder te polariseren. Hoe breng je verhalen op het toneel die ruimte laten voor nuance én verandering?  Boeren als Krispijn van den Dries…

1. De boeren

Wat beweegt een boer om het anders te doen? In deze eerste aflevering van De Tussenruimte zoeken we naar wat boeren drijft tot verandering. Willen ze hun bedrijf toekomstbestendig maken voor de volgende generatie? Streven ze naar duurzaamheid, of simpelweg: economische overleving?  Melkveehouder Hans Huijbers ziet zichzelf als verzorger van dieren en landschap. Hij wil zijn bedrijf gezond overdragen aan zijn zoon en mengt zich daarom actief in het maatschappelijke debat. Herman Havelaar, voormalig kalverhouder, vertelt hoe hij als ondernemer altijd op zoek was naar een goede prijs voor een mooi product – en verduurzaming interessant werd als het financieel rendeerde. Iris Bouwers staat als jonge boerin in een lange familielijn. Ze worstelt met de vraag of ze over 40 jaar nog steeds boer kan zijn.  Ze wil verduurzamen, maar dan moet het wel uit kunnen. En Krispijn van den Dries, die met zijn vader radicaal koos voor biologisch-dynamische landbouw, weet dat niet alleen de boer maar ook de keten moet veranderen om dat vol te houden.  In gesprekken delen de boeren – soms aarzelend, soms uitgesproken – wat hen tegenhoudt en wat hen bindt. Kunstenaars luisteren en brengen andere persp…

Trailer: De toekomst van ons voedselsysteem

Ons huidige voedselsysteem is niet vol te houden. Niet voor de boeren, niet voor de burgers, en niet voor het land. Maar hoe kunnen we veranderen? Zeker als niemand nog écht met elkaar praat? In De Tussenruimte zoeken we met boeren en kunstenaars naar wat er nodig is om ons voedselsysteem rechtvaardig te veranderen. Niet vanuit polarisatie, maar vanuit het brede midden. We zien dat veel boeren best willen veranderen, maar dat we elkaar gevangenhouden in zwijgen, wantrouwen en onmogelijkheden. In deze serie maken we ruimte voor verhalen die zelden gehoord worden. Boeren vertellen over hun praktijk, hun liefde voor het land en hun worsteling met verandering. Kunstenaars luisteren, spiegelen en openen onverwachte perspectieven. Samen zoeken we naar nieuwe taal, naar verbondenheid, en naar een voedselsysteem dat werkt voor alle leven en de aarde. Boeren zorgen niet alleen voor wat er op ons bord ligt, maar ook hoe ons landschap eruitziet en hoe gezond onze ecosystemen zijn. Om het voedselsysteem te veranderen moeten niet alleen de boeren veranderen maar ook de economie, de overheid en wij allemaal. De Tussenruimte nodigt iedereen uit die gelooft dat het anders kan – en zelf wil bijdra…

10. De Tussenruimte LIVE 2. deel II

Godelieve Spaas gaat in gesprek met Zuid Afrikaanse onderzoekers Rutendo Ngara, Pascale Gatzen ( mede- initiatiefneemster van het Linen Project) kunstenaars Yazan Khahili en Klaas Burger over Reverse Economy. De economie os de huishouding van de aarde die we samen voeren. In de afgelopen decennia is de economie steeds centraler komen te staan in ons denken en handelen. Alsof de economie ons vormt in plaats van andersom. Hoe kunnen we dat omdraaien? Hoe kunnen we beginnen bij wat we nodig hebben, wat de aarde en andere soorten nodig hebben? Hoe kunnen we toewerken naar een economie die recht doet aan relaties, de aarde en al het andere waar we van houden en waarde aan hechten?

9. De Tussenruimte LIVE 2. deel I

Godelieve Spaas gaat in gesprek met Zuid Afrikaanse onderzoeker Rutendo Ngara, Pascale Gatzen ( mede-initiatiefneemster van het Linen project) en kunstenaar Yazan Khahili over Reverse Economy. De economie is de huishouding van de aarde die we samen voeren. In de afgelopen jaren is de economie steeds centraler komen te staan in ons denken en handelen. Alsof de economie ons vormt in plaats. van andersom. Hoe kunnen we dat omdraaien? Hoe kunnen we beginnen bij wat we nodig hebben, wat de aarde en andere soorten nodig hebben? Hoe kunnen we toewerken naar een economie die recht doet aan relaties , derde en al het andere waar we van houden en waarde aan hechten?

8. De Tussenruimte LIVE 1.

Een rondetafelgesprek opgenomen in het Stedelijk Museum over een nieuwe economie waarin wordt samengewerkt met alles om ons heen, vraagt om een nieuwe houding. Dat is niet gemakkelijk, het roept onzekerheid en onhandigheid op. Daarover gaat Godelieve Spaas in gesprek met Geert van der Veer (Herenboeren), en ondernemer Mark Hakvoort en kunstenaar Arne Hendriks. Zij leven en werken in de tussenruimte van van kunst en ondernemen. 

7. De Tussenruimte

Een nieuwe economie waarin wordt samengewerkt met alles om ons heen vraagt om een andere houding. Dat is niet makkelijk, het roept onzekerheid en onhandigheid op. De geïnterviewden hebben een manier gevonden om daar mee om te gaan. Zij leven en werken in een tussenruimte van kunst en ondernemen.   Met kunstenaar Arne Hendriks en alle andere geïnterviewden

6. De Natuur

Godelieve denkt over de economie als een puur menselijk fenomeen. Maar die aanname klopt niet … alles wat leeft heeft een eigen economie. Dat wil ze beter begrijpen. Stel dat planten, dieren of grondstoffen ons konden vertellen hoe ze willen leven en met wie ze het liefste samenwerken? Blijven we dan de baas over de economie?   Met Jaap Korteweg (Vegetarische Slager) en kunstenaar Elise Marcus

5. De Dingen

Godelieve probeert vanuit een wat minder gebruikelijk oogpunt te kijken naar de economie. Ze gaat op zoek naar de stem van de technologie, van de producten die we maken en de grondstoffen die we gebruiken. Kunnen we een relatie met hen aangaan, van hen leren, met hen samenwerken. En hoe zou daardoor de economie veranderen?   Met Marc Hakvoort (Hak4t Groep), Sebastiaan Kramer (Hul Le Kes) en kunstenaar Otobong Nkanga

4. De Omslag

De gesprekken met kunstenaars en ondernemers brengen Godelieve aan het twijfelen. Ze confronteren haar met ingesleten en diepgewortelde denkpatronen over de economie. Als ze dat wil veranderen moet ze zich op onbekend terrein begeven. Het is tijd voor reflectie.   Met Danielle Emans en Geert van de Wetering van De Kostgangers

3. Het Bedrijfsmodel

Wat zijn baanbrekende bedrijfsmodellen? En kunnen we daarin de kiem van een nieuw economie ontdekken? De meeste bedrijfsmodellen die we kennen zijn gebaseerd op het maken van winst, het wegspelen van je concurrenten, interne hiërarchie en het uitgangspunt is groei. Dat kan anders. Wat zijn baanbrekende bedrijfsmodellen? Welke bedrijven pakken het radicaal anders aan? En kunnen we daarin de kiem van een nieuw economie ontdekken? Sebastiaan Kramer (Hul Le Kes), Geert van de Veer (Herenboeren), Melanie Rieback (Radically Open Security) en kunstenaars Aldo Esparza Ramos en Arne Hendriks

2. De Mensen

Mensen zijn de spil van iedere organisatie. Maar is dat echt zo? Zijn mensen eigenlijk niet gewoon productie-eenheden die makkelijk vervangen kunnen worden? Wat zou er met de economie gebeuren als we mensen echt centraal zetten? Godelieve spreekt kunstenaars en ondernemers die dat ieder op hun eigen manier doen.

1. Het Geld

In de eerste aflevering onderzoekt Godelieve de rol van geld in de economie. Hoe zou de economie veranderen als je van alle producten de echte prijs zou kennen? Hoe zou ondernemen eruit zien als bedrijvenal hun winst weggeven aan goede doelen? En wordt de economie er beter van als we geld kunnen laten verdwijnen? Met Michel Scholte (True Price), Melanie Rieback (Radically Open Security) en kunstenaar Navid Nuur

De Tussenruimte - Trailer

De economie is van ons allemaal. Toch lijken we dat soms te vergeten, we geven het denken erover uit handen aan bedrijven, economen en overheid. Terwijl we best vraagtekens kunnen zetten bij de uitgangspunten van de huidige economie - Oneindige groei? Focus op geld? Exploitatie van mensen en aarde? Misschien is het tijd om ons meer met de economie te bemoeien... Deze zevendelige podcast-serie is hiertoe een uitnodiging van Godelieve Spaas - Lector Nieuwe Economie aan de Avans Hogeschool en Artist in Residence bij de Rabobank. Ze gaat in gesprek met vijftien pioniers die zich in de ruimte tussen kunst en ondernemen bevinden. Door te denken vanuit die plek komen ze met voorstellen over een economie die krimpt, waar geld kan verdwijnen, waarin alle winst wordt weggegeven of waar planten en dieren een stem hebben. Die ‘ongewone’ ideeën maken de kern van onze huidige economie weer begrijpelijker. Godelieve voert de gesprekken vanuit ervaring en kennis, maar ze is ook open en nieuwsgierig. Dat maakt haar soms aan het twijfelen. Maar brengt haar ook tot “simpele, echt super eenvoudige en tegelijkertijd duizelingwekkende ontdekkingen”.